Nasreddin Hoca
Nasreddin werd in het begin van de dertiende eeuw in Sivrihisar – ongeveer 100 km ten westen van Ankara – geboren. De vader van Nasreddin was een hoca, een imam. In breder verband betekent hoca leraar, leerlingen spreken hun onderwijzer of leraar met deze titel aan. Nasreddin werd net als zijn vader een hoca. De onconventionele adviezen, doortrokken van een geheel eigen logica, maakten hem onsterfelijk.
De verhalen van Nasreddin Hoca
De verhalen en grappen zijn van generatie op generatie levend gehouden en natuurlijk zijn er in de loop van de tijd ook heel wat bij verzonnen. Er is in ieder geval niet meer na te gaan wat echt en wat niet echt gebeurd is. Belangrijk is dat ook niet, het is meer het bewijs dat een personage als Nasreddin 'nieuwe verhalen aantrekt zoals het licht de motten'.
Het oudste geschreven verhaal met Nasreddin in de hoofdrol is gevonden in het boek Saltukname, geschreven door Ebülhayr Rumi in 1480. In dit boek staan ook andere legenden en volksverhalen. Over de geboorteplaats van Nasreddin - Sivrihisar - wordt geschreven dat de inwoners ervan zich kenmerken door vreemd gedrag en een zekere mate van genialiteit en creativiteit. Dit 'vreemde gedrag' van de inwoners van Sivrihisar wordt ook vermeld in een met de hand geschreven verhalenboek dat te vinden is in de Biblioteque Nationale in Parijs. Nasreddin Hoca zou je als een schoolvoorbeeld voor deze karakteristieke mensen kunnen beschouwen. Domme eigenwijzigheden, slimme listen, bedrog, een onnavolgbare logica en levenswijsheden zijn de ingrediënten van de verhalen en grappen over Nasreddin Hoca.
De verhalen worden niet alleen voor puur vermaak verteld, ze worden ook gebruikt om iemand niet rechtstreeks, maar wel duidelijk, te vertellen waar het op staat.
Nasreddin Hoca vereeuwigd
Kunstenaars hebben de hoca vereeuwigd in schilderijen, tekeningen en cartoons, in beeldhouwwerken, in liedjes en verhalen.
Wist je dat er zelfs in België - in Schaarbeek - een standbeeld van Nasreddin te vinden is?
Schaarbeek heeft één van de grootste Turkse gemeenschappen van Europa.
Het beeld is een geschenk van Turkije.
Ook illustrator Marja Roes heeft - speciaal voor Impressie Turkije - een Nasreddin Hoca gecreëerd. Je ziet hem, net als bij het standbeeld in Schaarbeek, achterstevoren zittend op een ezel.
Het verhaal gaat dat Nasreddin Hoca op een dag zo op zijn ezel reed. Als iemand er wat van zei, gaf de hoca de schuld aan de ezel: ‘Ik zit er niet verkeerd-om op, mijn ezel loopt achterstevoren’. Toen de ezel zich verstapte door een geul in de weg en Nasreddin viel, zeiden de mensen: ‘Dat krijg je ervan als je achterstevoren op je ezel zit’. Nasreddin Hoca repliceerde: ‘Dat komt niet door mij, die eigenwijze ezel wilde zich niet door mij laten leiden en moest zo nodig verkeerd-om lopen, daarom struikelde hij’.
Hoca's laatste grap
Nasreddin is in Akşehir, bij Konya, gestorven. Op zijn grafsteen staat het jaartal 386. Deze inscriptie zou tevens zijn laatste 'achterstevorengrap' zijn, hij is namelijk niet in 386 gestorven, maar in 683. In de Islamitische kalender komt dit jaartal overeen met 1284/1285 van de Gregoriaanse tijdrekening. Ook andere bronnen wijzen er op dat Nasreddin in 1284 of 1285 is gestorven.
Het grafmonument in Akşehir ziet eruit als een prieeltje. Tussen twee van de omringende pilaren zit een getralied hek dat met een groot hangslot is afgesloten. Tussen de overige pilaren is het gewoon open; opnieuw een staaltje van Nasreddin-humor...
Dat de hoca nog steeds erg populair is, bewijst wel het Nasreddin Hoca Festival, dat elk jaar in Akşehir tussen 5 en 10 juli wordt georganiseerd.