All posts in "Informatief"

Aardbevingen in Turkije, nu en in de toekomst

Aardbeving inkttekening

Een aardbeving, een teken van liefde


De aarde is een enorme platte schijf. Hij steunt in het oosten op de punt van een berg en in het westen houdt een grote reus hem vast. De reus heeft een bloedmooie vrouw, zij houdt de hemel hoog. De reus en zijn vrouw kwijten zich goed van hun taak, maar af en toe móét de reus zijn vrouw gewoon even omhelzen en dan laat hij de aarde eventjes los. Als dat gebeurt, schudt de aarde.

Theorieën over het ontstaan van aardbevingen

In alle uithoeken van de wereld vind je mythen en legenden over de oorzaak van aardbevingen. Ze zijn bijvoorbeeld het gevolg van de toorn of het bulderende gelach van een godheid. Ook komen er veel verhalen voor over de aarde die door dieren gedragen wordt. Als zo’n dier zich beweegt, beweegt de aarde ook.

In de vierde eeuw voor onze jaartelling leefde in Griekenland de filosoof en wetenschapper Aristoteles. Hij meende dat een aardbeving ontstond door ondergrondse luchtstromen die met elkaar in botsing kwamen. Heel lang werd deze verklaring in Europa als aannemelijk gezien. Toen de stad Lissabon in 1755 werd getroffen door een zeer zware aardbeving – vermoedelijk met een sterkte van 9 op de schaal van Richter – kwam het onderzoek naar de oorzaak van aardbevingen pas serieus op gang.
In China was men al een stuk verder. Daar was in de tweede eeuw de seismograaf uitgevonden. Toen deze ook in Europa werd gebruikt, kon men de aardbevingen ook beter beschrijven. Maar nog altijd hadden de wetenschappers geen verklaring voor de oorzaak van aardbevingen. Sommigen meenden dat er in de kern van de aarde enorme explosies plaatsvonden die de aarde deden schudden. Anderen meenden dat aardbevingen te maken hadden met de seizoenen en de stand van de maan.

Aan het begin van de twintigste eeuw ontwikkelde de wetenschapper Alfred Wegener een theorie die stelde dat de continenten langzaam verschoven. Het zou echter nog tot in de jaren zestig duren voor de theorie van de platentektoniek algemeen werd erkend en gezien werd als oorzaak voor aardbevingen.

Platentektoniek

Tot halverwege de vorige eeuw dachten de meeste wetenschappers dat de continenten een vaste positie hadden. Het idee van bewegende platen was gewoon te bizar. Daarbij kwam dat Alfred Wegener dan wel met een hele trits argumenten en bewijzen was gekomen die het verschuiven van de continenten steunden, maar hij had geen goede wetenschappelijke verklaring gegeven voor het ontstaan van de verschuivingen. Hij meende dat het verschuiven te maken had met getijdewerking en dat is zeer zeker niet waar.
Toch waren er voldoende wetenschappers die wel iets zagen in de ideeën van Wegener en verder zochten naar bewijzen en een wetenschappelijke verklaring. In 1968 werd uiteindelijk een aangepaste versie van de theorie van Wegener algemeen aanvaard: tektonische platen of schollen bewegen onafhankelijk van elkaar over het aardoppervlak.

De tektonische platen

De buitenste laag van de aarde wordt lithosfeer genoemd. Deze laag is ongeveer 100 kilometer dik en hij bestaat uit diverse tektonische platen die dicht tegen elkaar aan liggen. In totaal zijn er negen grote en een aantal kleine platen. Onder de lithosfeer bevindt zich de asthenosfeer met vloeibare magma. Door temperatuurverschillen in de magma vinden convectiestromingen plaats. Deze – trage – stromingen zorgen voor het bewegen van de verschillende tektonische platen.

De platen verschuiven gemiddeld 5 tot 85 mm per jaar. Die bewegingen gebeuren onafhankelijk van elkaar. Je hebt daardoor te maken met drie soorten grenzen of breuklijnen tussen de platen:

Convergente grenzen. Hier bewegen platen naar elkaar toe. Als de ene plaat continentaal is en de andere oceanisch, zal de oceanische plaat onder de continentale schuiven omdat deze zwaarder is dan de continentale plaat. Dit wordt subductie genoemd. Bij subductie vinden vaak aardbevingen plaats. Bij een botsing tussen twee continentale platen vindt er geen subductie plaats omdat beide platen even zwaar zijn. In dat geval wordt de aarde omhoog gestuwd: er ontstaat een gebergte dat heel langzaam steeds hoger wordt.

Divergente grenzen. Hierbij bewegen platen van elkaar af. Tussen de platen komt magma uit de asthenosfeer omhoog en stolt. Dit is de aanwas van nieuwe lithosfeer.

Transforme grenzen. De platen bewegen langs elkaar. Door de wrijving wordt veel energie opgebouwd die in de vorm van aardbevingen vrijkomt.

Je kunt hier een filmpje bekijken hoe bovenstaande eruit ziet. 

Het ontstaan van tektonische platen

Zo’n 280 miljoen jaar geleden zaten de continenten aan elkaar vast. Door het afkoelen van de aarde vervormde het aardoppervlak. Omdat de aarde niet mooi gelijkmatig afkoelde – onder andere door inslagen van meteorieten en botsingen met andere planeten – ontstonden er zwakkere en sterkere plekken. Die zwakke plekken hebben een andere samenstelling dan de meer solide delen. Sommige zwakke plekken groeiden uit tot breuklijnen, op andere vind je bijvoorbeeld vulkanen. Toen de breuklijnen eenmaal gevormd waren, dreven de platen langzaam uit elkaar, terwijl er ondertussen een nieuwe lithosfeer werd gevormd.

Nadat de eerste grote tektonische platen waren ontstaan, ontstonden door aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en meteorietinslagen nieuwe breuklijnen. Als er nieuwe breuklijnen ontstaan, gaat dit gepaard met verhoogde tektonische activiteit die langzaam maar zeker minder wordt. Het is een proces dat altijd doorgaat. 

De tektonische platen van Turkije

Turkije ligt grotendeels op de relatief kleine Anatolische plaat. Deze plaat ligt ingeklemd tussen de Euraziatische plaat in het noorden, de Iraanse plaat in het oosten, de Arabische plaat in het zuidoosten, de Afrikaanse plaat in het zuidwesten en de Ionische of Griekse plaat in het westen.

De Arabische en Afrikaanse plaat duwen vanuit het zuiden tegen de Anatolische plaat. De Arabische plaat heeft een punt die zich tussen de Iraanse en Anatolische plaat wringt. Daardoor wordt de Anatolische plaat naar het zuidwesten geduwd.

Aan de noordkant schuift de Euraziatische plaat juist richting het oosten. De breuklijn – de Noord-Anatolische Breuk – loopt ten zuiden van de Zwarte Zee en deze is verantwoordelijk voor flink wat grote en kleinere aardbevingen in Turkije.

De grenzen tussen de Iraanse, Anatolische en Arabische plaat vormen een ingewikkeld patroon van verschillende transforme breuken die ook voor de nodige aardbevingen in Turkije verantwoordelijk zijn.

Ten slotte zorgt de wrijving tussen de Anatolische en Ionische plaat in het zuidwesten voor oplopende druk en ontladingen in de vorm van aardbevingen.

Tektonische platen die aardbevingen in Turkije kunnen veroorzaken

De schaal van Mercalli

In 1902 introduceerde de Italiaan Giuseppe Mercalli een schaal om de effecten van aardbevingen te beschrijven, de gevolgen voor het aardoppervlak. Dit wordt de intensiteit genoemd. De intensiteit is afhankelijk van de samenstelling van de bodem en van de diepte waarop de aardbeving plaatsvindt. Een aardbeving op grote diepte heeft minder gevolgen voor het aardoppervlak dan een aardbeving die relatief dicht onder het aardoppervlak plaatsvindt.
De schaal bestaat uit twaalf graden die in Romeinse cijfers worden aangegeven. Aardbevingen die in schaal I vallen, worden niet gevoeld, maar ze worden wel door seismografen waargenomen, de aardbevingen in schaal XII zijn buitengewoon catastrofaal. Ze gaan gepaard met totale verwoesting, scheuren in rotsen en andere veranderingen in het landschap.

Mercalli

De schaal van Richter

De schaal van Mercalli wordt veel gebruikt, maar de meest bekende schaal die tegenwoordig gebruikt wordt, is de schaal van Richter. Dit is een schaal die niet zozeer de effecten van een aardbeving weergeeft, maar de magnitude, oftewel de hoeveel energie die is vrijgekomen bij de aardbeving. Bij de schaal van Richter gaat het om schattingen. Deze zijn behoorlijk nauwkeurig tot een magnitude van ongeveer 6,5. Daarboven worden ze steeds onnauwkeuriger.
Net als de schaal van Mercalli bestaat de schaal van Richter uit 12 graden, maar de beschreven gevolgen van de beving tussen de beide schalen lopen uiteen. Een beving met een kracht van 12 op de schaal van Richter heeft veel meer gevolgen dan een beving van XII op de schaal van Mercalli. Dergelijke grote bevingen zijn nooit waargenomen, maar ze zijn in theorie mogelijk. Wetenschappers vermoeden dat de heftigste aardbeving ooit veroorzaakt is door een meteorietinslag, de Yucatán-inslag, zo’n 65 miljoen jaar geleden. De beving van – vermoedelijk – 12 tot 13 op de schaal van Richter had enorme gevolgen voor de hele aarde, veel grote diersoorten stierven uit, waaronder de dinosauriërs.

Charles Richter

Aantal aardbevingen per jaar – of per dag! – wereldwijd

Lichte aardbevingen die vallen in de schaal van 1 à 2 op de schaal van Richter komen veel voor. Wel zo’n 8.000 keer per dag! Niemand voelt ze, maar ze worden wel door seismografen geregistreerd. Aardbevingen met een magnitude van 2 tot 3 komen zo’n 1.000 keer per dag voor. Bevingen met een kracht van 3 à 4 op de schaal van Richter komen gemiddeld 135 keer per dag voor en bevingen met een kracht van 4 à 5 komen gemiddeld 17 keer per dag voor.
Zwaardere aardbevingen komen gelukkig wat minder vaak voor. Maar een beving met een magnitude van 5 à 6 komt toch nog zo’n 800 keer per jaar voor en eentje met een magnitude van 6 à 7 120 keer per jaar. Een zware aardbeving van 7 tot 8 op de schaal van Richter waarbij honderden doden kunnen vallen, komt gemiddeld 18 keer per jaar voor.
Nog zwaardere bevingen, met een magnitude van 8 à 9 komt gemiddeld eens per jaar voor en catastrofale aardbevingen waarbij honderdduizenden slachtoffers kunnen vallen en waarbij meerdere continenten worden beschadigd, komen gemiddeld eens in de twintig tot dertig jaar voor. Van zwaardere aardbevingen zijn geen waarnemingen bekend, maar zoals hierboven al genoemd is, vond er 65 miljoen jaar geleden vermoedelijk een aardbeving in de zwaarste categorie plaats.

Aardbeving cartoon, copyright Spotpen.nl

Aardbevingen in Turkije

Turkije is regelmatig getroffen door zware en minder zware aardbevingen. Een van de zwaarste van de afgelopen jaren was die bij Izmit in 1999. De beving duurde 37 seconden en had een kracht van 7,6 op de schaal van Richter. Maar liefst 8 provincies ondervonden er de gevolgen van met grote schade en tal van dodelijke slachtoffers. Schattingen geven aan dat er minstens 17.000 mensen zijn omgekomen en sommige bronnen menen zelfs het dubbele aantal.

Aardbeving bij Izmit 1999

In 2011 vond bij Van een zware aardbeving plaats met een kracht van 7,2 op de schaal van Richter. Gedurende twee weken werden er nog eens ruim 1400 naschokken gevoeld, waarvan sommige een kracht hadden van 6,5 of hoger op de schaal van Richter. De beving eiste tussen de 600 en 1.000 slachtoffers.

Toekomstige aardbevingen in Turkije

Omdat er bij relatief nieuwe breuklijnen en dus nieuw ontstane platen veel tektonische activiteit is, weet men dat de Anatolische plaat nog niet zo heel lang geleden – in geologisch opzicht – van de Ionische plaat is losgescheurd. De aardbevingen in de Middellandse Zee tussen Griekenland en Turkije zullen nog wel even doorgaan, maar wel heel langzaamaan minder worden.

De bevingen die door de Noord-Anatolische Breuk worden veroorzaakt, schuiven langs die breuk steeds wat meer op naar het westen van Turkije. De verwachting is dat Istanbul nog een zware aardbeving wacht. Helaas is men nog niet zover dat men kan voorspellen wanneer dit zal zijn.

De grote aardbeving bij Van en zijn vele naschokken in een groot gebied wijzen er volgens wetenschappers op dat er een nieuwe breuklijn kan ontstaan die vanuit het zuidwesten naar het noordoosten loopt. Als dat inderdaad zo is, kunnen we langs die lijn ook nog zware aardbevingen verwachten.

Aardbeving inkttekening
Een aanrader om te lezen?
Zegt het voort!

Wijn in Turkije

Blauwe druiven

Wijn uit Turkije

De Belgen weten het al lang: Turkse wijn is lekker! België staat al jaren op nummer 1 als exportland voor Turkse wijn. Er gaat maar liefst 22,4% van de geëxporteerde wijn naar België. Laten we eens kijken of we de Nederlanders ook warm kunnen krijgen voor de Turkse wijn.

​​​​In vogelvlucht: de geschiedenis van wijn in Turkije​​​​​

Turkije is een van oudste wijnlanden ter wereld. Al zo’n 7.000 jaar geleden werd er in Mesopotamië – het gebied tussen de Eufraat en de Tigris – wijn gemaakt. Duizenden jaren lang maakte wijn onderdeel uit van het dagelijkse leven en was wijn wel net zo belangrijk als brood of olijfolie. Met de komst van de islam veranderde dit. De wijnproductie was wel toegestaan voor christenen. Dit was niet eens zozeer omdat zij geen alcoholverbod kenden zoals de moslims, maar omdat wijn een symbolische betekenis had voor het christendom, en daar werd aan tegemoetgekomen.

Tijdens het Ottomaanse Rijk

Gedurende het Ottomaanse Rijk werd alcohol regelmatig in de ban gedaan. Sultan Murat IV was zo’n sultan die tabak, koffie en alcohol had verboden. Ironisch genoeg was hij zelf een alcoholist die zich heeft dood gedronken. Meestal versoepelden de regels al snel omdat de belasting op wijn het rijk aardig wat opleverde.
In de tweede helft van de 19e eeuw bereikte de productie van wijn een waar hoogtepunt. In Europa werden veel wijngaarden verwoest door een epidemie van de druifluis en de export van Turkse wijn steeg gedurende zo’n vijftig jaar tot een ongekende hoogte van 340 miljoen liter in 1905. Ter vergelijking: momenteel ligt de totale productie (dus niet eens de export) op ongeveer 120 miljoen liter per jaar.

Tijdens de nieuwe Republiek Turkije

Toen Mustafa Kemal Atatürk aan de macht kwam, kreeg de wijnproductie een nieuwe impuls. De overheid wees rond 1930 zeven verschillende gebieden in Turkije aan als officiële wijnstreken en hield toezicht op het aantal wijnstokken, de manier van produceren, het alcoholpercentage en verbouwingsmethoden. Bovendien werden de wijnproducenten ondersteund met technische knowhow en subsidies.

In de moderne tijd

Door politieke veranderingen werden echter de gecontroleerde wijnstreken opgeheven en de kwaliteit van de wijn daalde snel. Zo’n dertig jaar geleden ontstond er door het opkomende toerisme opnieuw vraag naar kwaliteitswijnen. Sindsdien is er flink geïnvesteerd in de nieuwste technologieën en worden er wijnstokken van internationale en lokale druivenrassen aangeplant die voldoen aan de internationale kwaliteitsnormen. Dit leidde tot de productie van uitstekende wijnen en de laatste jaren vallen Turkse wijnen regelmatig in de prijzen bij internationale competities.

Enkele feiten en cijfers

  • Turkije is het vijfde land ter wereld wat druiventeelt betreft, het heeft 480.000 km2 beplant met wijnstokken.
  • Ongeveer 5% van de totale druiventeelt wordt gebruikt voor het produceren van wijn.Turkije draagt daarmee voor slechts 0.05% bij aan de wereldwijde wijnproductie.
  • De helft van de druiven wordt als tafeldruif geconsumeerd, van een derde worden rozijnen gemaakt.
  • Wine Glass
    Turkije kent zo'n 1250 druivensoorten. Daarvan zijn er ongeveer 50 bijzonder geschikt voor het maken van wijn. Een deel daarvan komt uit het buitenland - voornamelijk Frankrijk - en een deel is inheems. 
  • Wine Glass
    De meeste wijnen worden van inheemse druivensoorten gemaakt, maar de nieuwere – prijswinnende – smaken worden veelal van een mix van Turkse en Europese variëteiten gemaakt.
  • Wine Glass
    Van de grootste wijnproducenten zijn Doluca, Kavaklidere en Kayra de oudste.
  • Wine Glass
    Naast de grote wijnproducenten zijn er ongeveer 300 kleinere. Je vindt ze vooral in Anatolië, Thracië en langs de Egeïsche Zee, terwijl je de wijngaarden in bijna heel Turkije vindt.

Acht inheemse wijndruiven

Sultaniye


Deze druivensoort wordt vooral langs de Egeïsche kust verbouwd. Het is de meest verbouwde soort met 14.000 ton druiven per jaar. Het merendeel van deze druiven wordt gebruikt als tafeldruif of wordt gedroogd (de sultana rozijnen). Een deel echter wordt ook gebruikt voor halfdroge en droge wijnen met een fris, licht karakter.

Öküzgözü


De naam van deze druivensoort betekent ‘stierenoog’ vanwege de grote, donkere druiven die doen denken aan een stierenoog. De Öküzgözü levert per jaar een kleine 12.000 ton druiven. De druif heeft een vrij hoge zuurgraad en kan daarom lang rijpen. De wijn is vrij zacht en heeft een bloemige en fruitige smaak. De Öküzgözü wordt vaak gemengd met Boğazkere.

Boğazkere


Je zou de naam kunnen vertalen als ‘keelbrander’. Hij levert bijna 9.000 ton druiven per jaar. Hij wordt het meest verbouwd in het zuidoosten van Anatolië. Net als de Öküzgözü is dit echt een wijn die een tijd moet rijpen om de juiste balans te vinden. De druif is rijk aan tannine en heeft een rijk en complex smaakpalet.

Kalecik Karası


Deze druivensoort wordt het meest in het westen van Turkije verbouwd, hij levert een kleine 7.000 kilo druiven per jaar. Hij wordt veel verbouwd langs de rivier Kızılırmak en rond Ankara. Daar vind je het plaatsje Kalecik (dat klein kasteel betekent) en de naam van de druif is te vertalen als ‘de zwarte van het kleine kasteel’. De wijn heeft een laag tanninegehalte en kan een hoger alcoholpercentage halen waardoor het een wat zwaardere wijn is.

Narince



Narince betekent delicaat. De druivensoort wordt vooral in het midden van Anatolië verbouwd en levert ruim 6.000 ton druiven per jaar. De zuurgraad is hoog en de wijn ontwikkelt een verfijnd en complex smaakpalet met het rijpen. De wijnen zijn doorgaans rond en droog, met een licht geelgroene kleur en een fruitige smaak.

Emir


De Emir brengt per jaar rond de 5.500 ton druiven op. Hij wordt vooral verbouwd in het midden/zuiden van Anatolië, in Cappadocië en Nevşehir. Typerend is de frisse smaak van groene appel. De druif wordt gebruikt voor mousserende wijnen en de gewone witte wijn. Het zijn geen bewaarwijnen, ze moeten binnen twee jaar geconsumeerd worden.

Çalkarası


De Çalkarası is een druivensoort die vooral voor rosé en lichte, rode wijnen gebruikt wordt. Hij wordt vooral in het zuidwesten van Turkije verbouwd, onder andere rond Denizli. Per jaar levert de Çalkarası zo’n 5.000 ton druiven. De wijnen bevatten veel zuren en hebben doorgaans een gemiddeld tot hoog alcoholpercentage.

Bornova Misketi



Deze aromatische muskaatdruif wordt in de regio Izmir verbouwd. Per jaar levert hij 900 ton druiven. De wijnen van de Bornova Misketi zijn doorgaans licht en drinken gemakkelijk weg. Er kunnen zowel droge als zoete wijnen van worden gemaakt.

Vijf Europese wijndruiven

Shiraz


Ook wel Syrah genoemd. Een populaire druif in Australische wijnen, maar ook in Turkije wordt hij veel gebruikt in combinatie met andere soorten. De Shiraz is goed voor een kleine 12.000 ton druiven per jaar. Jonge wijnen hebben het aroma van rood fruit en specerijen, later komen daar onder andere zoethout en ceder bij. Hij wordt in het midden, noordwesten en westen van Turkije verbouwd.

Cabernet Sauvignon


De Cabernet Sauvignon is de bekendste en meest verbouwde wijndruif ter wereld. Per jaar wordt er in Turkije meer dan 3.000 ton van de Cabernet Sauvignon geoogst. Hij wordt vooral in het westen van Turkije verbouwd. De wijn is krachtig en kruidig en vanwege zijn hoge gehalte aan tannine heel geschikt om lang te rijpen.  

Merlot

De Merlot wordt vooral in het zuiden en zuidwesten van Turkije verbouwd en is goed voor een kleine 3.000 ton druiven per jaar. Hij wordt vaak met andere soorten gemengd en heeft dan een verzachtende invloed. Solo levert hij een volle en verrassend rijpe wijn die al vroeg op dronk is.

Sauvignon Blanc

Deze druif is verwant aan de Cabernet Sauvignon. Hij wordt in het zuiden en zuidwesten van Turkije verbouwd en levert een kleine 1.200 ton druiven per jaar. De Sauvignon Blanc geeft een frisse, zurige wijn die heel goed jong gedronken kan worden. Ook wordt hij wel voor langere tijd op eiken vaten gerijpt.

Chardonnay

De Chardonnay levert per jaar ruim 1.100 ton druiven op. Je vindt hem in het midden, zuiden en zuidwesten van Turkije. Het is een vrij neutrale wijndruif die vrij breed ingezet kan worden en zowel jong gedronken kan worden als langere tijd kan rijpen. De Chardonnay geeft een fruitige, droge wijn.

Als de tijd rijp is

Vanaf het moment van bloei duurt het ongeveer 100 dagen tot de druiven rijp zijn. Het juiste moment van oogsten hangt af van het druivenras, de rijpheid, de wijnstijl die de producent wil bereiken en de weersverwachting.

De rijpheid van de druiven wordt op verschillende manieren bepaald. Zo wordt – met behulp van een refractometer – het suikergehalte bepaald. Hoe rijper de druif, hoe zoeter. Daarnaast is de kleur van de schil belangrijk, hij mag geen felgroene vlekjes meer hebben. Ook moeten de steeltjes goed verhout zijn. Dit is belangrijk omdat de druif dan makkelijker loslaat van de steel. Ook als bij het bereidingsproces de steeltjes er niet af gehaald worden, is het belangrijk dat ze goed verhout zijn omdat ze dan minder tannine afgeven. Tevens wordt naar de schil- en vruchtvleesstructuur gekeken. Dit gebeurt door de druif tussen de vingers kapot te wrijven. Een rijpe druif heeft een dunnere schil en is rijk aan kleurstoffen. Tot slot laat het vruchtvlees van een rijpe druif gemakkelijk van de pit los.

In warme gebieden, zoals in Turkije, wordt ook vaak gekozen om al voor de echte rijpheid te oogsten omdat door de warmte het suikergehalte plotseling zeer sterk kan toenemen en dit is niet altijd gewenst.

De pluk

Hoewel het oogsten steeds vaker machinaal gebeurt, kiezen vooral de kwaliteitsbewuste wijnboeren voor het plukken met de hand. Dit is beter voor de druiven en er kan meteen worden geselecteerd op goed fruit. Het oogsten gebeurt met behulp van een kleine snoeischaar en is dus eigenlijk geen plukken maar knippen.

Bij veel zonlicht en hoge temperaturen is de kans op oxidatie in vers geoogste druiven groot en dit is funest voor de fruitige aroma’s. Daarom wordt er in warme streken vaak ’s nachts of vroeg in de ochtend geoogst. Zo wordt ook een te vroege gisting voorkomen.

Erg belangrijk is ook dat het droog is tijdens de oogst. Een regenbui heeft een negatieve invloed op het suikergehalte en vergroot bovendien de kans op rot en schimmels.

Van druif tot alcohol

Op de schil van een druif bevinden zich bacteriën en schimmels, waaronder gisten. Deze gisten zetten de druivensuikers om in alcohol en koolstofdioxide. Bij dat proces komt warmte vrij, maar ook specifieke geuren en smaken uit de most. De wijnproducent kan echter ook kiezen voor toevoeging van geselecteerde droge gist om meer invloed te hebben op het karakter van de wijn. Als alle suikers zijn omgezet, sterven de gistcellen af. Deze dode gistcellen vormen een neerslag, de droesem. De wijn kan nu geklaard (helder gemaakt) worden. Bij sommige wijnen wordt ervoor gekozen om de droesem nog een bepaalde tijd te behouden omdat er nog steeds chemische reacties plaatsvinden. Grote wijnproducenten gebruiken vaak een hulpmiddel om wijn te filteren en te klaren. Ambachtelijke wijn wordt veelal op natuurlijke wijze helder.

Als de wijn helder is, kan hij direct gebotteld worden óf hij kan langere tijd rijpen in een vat. Overigens vinden er na het bottelen nog steeds allerlei complexe processen plaats, waardoor elke wijn een unieke smaak heeft als hij eindelijk in het glas belandt.

Drie kleuren; wit, rosé, rood

Een witte wijn krijg je als de gisting na het persen plaatsvindt, dus als alleen het sap gist. Een rode wijn ontstaat doordat de schil en het vruchtvlees samen met het sap gisten. Pas na de gisting wordt de droesem verwijderd.

Bij een rosé wijn begint de gisting samen met de schillen en het vruchtvlees, maar deze worden al snel verwijderd. Een rosé wijn is dus geen mengsel van een witte en een rode wijn. Alleen bij de productie van rosé champagne wordt een klein beetje rode wijn aan de witte champagne toegevoegd.

Kurk of schroefdop

De schroefdop is geïntroduceerd omdat men ervan uitging dat kurk de veroorzaker was van de nare kurksmaak die sommige wijnen treft. Gebleken is echter dat ook wijnen met een schroefdop er door getroffen kunnen worden. De boosdoener kan een schimmel of bacterie zijn die 2,4,6-trichlooranisol veroorzaakt en die verantwoordelijk is voor de muffe smaak van de wijn. Inmiddels is duidelijk dat het gebruik van chloorverbindingen om kurken en andere afsluiters te ontsmetten, een belangrijke oorzaak is.
Maar de schroefdop heeft wel zijn waarde bewezen: de flessen zijn makkelijker te openen en weer te sluiten en de wijn kan in alle posities bewaard worden. Een fles met een kurk moet altijd zo liggen dat de kurk vochtig blijft.

Wijnen die zuurstof nodig hebben om goed te kunnen ontwikkelen en een slechte geur tegen te gaan, moeten altijd een natuur- of kunstkurk hebben. Het oog wil ook wat, een fles wijn met een schroefdop heeft het imago van een goedkoop slobberwijntje, terwijl dit niet het geval hoeft te zijn.

Wijn serveren

Het juiste glas
Een goed wijnglas is van kristal gemaakt. Kristal neemt minder snel de temperatuur van de omgeving aan, waardoor de temperatuur van de wijn langer stabiel blijft.

Een glas met een grotere opening kan goed gebruikt worden voor een jonge wijn waarbij het contact met zuurstof de aroma’s opent. Bij een lang gerijpte wijn zorgt het contact met zuurstof juist voor het tegenovergestelde, voor deze wijnen gebruik je bij voorkeur een glas met een kleine opening.

Tot slot: bewaar je glazen nooit op hun kop, tenzij je ze dagelijks gebruikt. De lucht eronder neemt de geur aan van de kastplank en omdat de lucht niet weg kan, zal hij bederven en gaan stinken.

De juiste serveertemperatuur
Belangrijk is de juiste temperatuur van de wijn voor het serveren. Is de wijn te warm, dan gaan de alcohol en de zoetheid overheersen en wordt de wijn ‘zwaar’. Is hij te koud, dan gaan de tannines en zuren overheersen en komen de aroma’s er niet uit.
   18 °C - Gerijpte rode wijnen
   16 °C - Krachtige en versterkte rode wijnen
   14 °C - Versterkte witte wijnen, rosé en fruitige rode wijnen
   12 °C - Volle witte wijnen, rosé
   10 °C - Frisse en halfzoete witte wijnen
   08 °C - Mousserende wijnen en zoete witte wijnen

Verschillende wijnen serveren
Ga je verschillende wijnen op een avond schenken, houd dan rekening met het volgende:

  • Schenk witte wijnen voor rode wijnen.
  • Schenk lichtere wijnen voor zwaardere wijnen. 
  • Schenk jongere wijnen voor oudere wijnen.
  • check
    Schenk zoete wijnen na droge wijnen.

Troy Wines

Troy Wines is een Nederlands-Turkse wijnimporteur die mikt op de moderne en bewuste wijndrinker die zoekt naar nieuwe smaakbelevingen. Troy Wines levert voornamelijk aan de betere wijnhandel en de hogere klasse restaurants en wijnbars. Sommige wijnhandels verkopen ook online, daar kun je als particulier de wijnen uit het assortiment van Troy Wines bestellen.
Daarnaast verzorgt Troy Wines proeverijen en schenken zij wijnen bij speciale evenementen als een opening of jubileum. Het assortiment wijnen komt uit de regio Izmir, van de wijnproducent LA Vineyards, waarbij LA staat voor Lucien Arkas.

LA Vineyards
In Torbali, in de regio Izmir, liggen de organische wijngaarden van Lucien Arkas. Deze Turkse zakenman stamt uit een familie met Franse wortels en Lucien heeft naast het Turkse paspoort ook het Franse. Geen wonder dus dat in de wijngaarden bekende Franse druivenrassen worden verbouwd. Er wordt bijna geheel biologisch-organisch gewerkt en veel van de wijnen dragen het Ecocert certificaat. Een deel van de druiven – voor de premium wijnen – wordt ’s nachts met de hand geplukt. Er worden geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt en ook geen kunstmest. Bij het persen, klaren en bottelen daarentegen wordt gebruikgemaakt van de modernste technologieën. Het resultaat: kwaliteitswijnen die in Europa zeer gewaardeerd worden!

Tot slot nog 
enkele wijntermen

Aroma: het geheel van de afzonderlijke geuren bij een jonge wijn.

Bouquet: het geheel van de afzonderlijke geuren bij een rijpe wijn.

Chambreren: het op serveertemperatuur laten komen van rode wijn.

Decanteren: het overschenken van de wijn in een karaf om de droesem van (oude) wijn te scheiden.

Karaferen: het overschenken van de wijn in een karaf om zuurstof aan de wijn toe te voegen. Wordt vooral bij jonge en complexe wijnen gedaan.

Most: de overgangsfase van sap naar wijn.

Oenologie: de technische kant van de wijnbouwkunde, is een universitaire wetenschap.

Opleggen: wijn laten rijpen in de fles.

Ronde wijn: een ronde wijn is soepel, zacht en niet scherp.

Sommelier: kelner die verantwoordelijk is voor de inkoop van wijn in een restaurant of wijnbar en die adviseert over wijnkeuze.

Structuur: als een wijn relatief veel tannine en zuren bevat, heet dat structuur, dit maakt dat een wijn langer kan rijpen en bewaard kan worden.

Versterkte wijn: wijn waar extra alcohol aan toe is gevoegd, zoals port en sherry.

Vinificatie: wijnbereiding.

Vinoloog: wijnkenner.

Walsen: het ronddraaien van het glas om aroma’s los te maken.

Een aanrader om te lezen?
Zegt het voort!

Water in Turkije

Water in Turkije

Als je weleens in het zuiden van Spanje, Portugal of Italië bent geweest en je kent het zuiden van Turkije, dan zal je vast zijn opgevallen dat het in zuidelijk Turkije lang niet zo dor en droog is als in de Zuid-Europese landen. En kijk je naar de landen ten oosten van Turkije, dan zijn de verschillen nog veel groter. De Turkse hoogvlakten zijn wel - in ieder geval aan de oppervlakte - behoorlijk droog, maar toch kun je in zijn algemeenheid stellen dat Turkije met zijn rivieren en meren relatief rijk is aan water.

Los hiervan staat de vraag naar schoon water. Door de snel groeiende bevolking en de eisen die de moderne beschaving stelt, is de vraag naar schoon water sinds de jaren zestig van de vorige eeuw flink toegenomen. Was er 50 jaar geleden nog zo’n 4000 liter water per persoon per jaar beschikbaar, nu is dat nog maar 1500 liter. Waterschaarste zal in de toekomst dan ook een serieus probleem gaan vormen, zeker als door klimaatveranderingen de hoeveelheid oppervlaktewater verder gaat afnemen.

Feiten en cijfers over water in Turkije

  • De belangrijkste bronnen voor de watervoorziening in Turkije zijn de rivieren. Zij nemen in totaal 70% van de watervoorziening voor hun rekening. Bijna de helft hiervan komt van de Eufraat en de Tigris. De overige 30% komt van de zeeën en meren.
  • Als je kijkt naar het waterverbruik, wordt ruim 72% gebruikt voor irrigatie, ongeveer 16% is voor huishoudelijk gebruik en de rest wordt gebruikt door de industrieën.
  • tint
    Turkije heeft de afgelopen tien jaar flink geïnvesteerd in waterzuivering. In 2007 had men in 34 van de 81 provincies nog geen waterzuiveringsinstallaties, in 2017 was dat aantal teruggedrongen tot 7.
  • Door onder andere slechte leidingen, maar ook door illegaal aftappen en niet betaalde rekeningen, is het economische en fysieke verlies van water in Turkije veel groter dan in de meeste andere landen. Onder andere door het vervangen van waterleidingen, strengere controles en eerder afsluiten bij niet betalen, wordt dit verlies steeds verder teruggedrongen.
  • Het leidingwater in Turkije is in principe veilig om te drinken, maar het is minder zuiver dan het leidingwater in bijvoorbeeld België en Nederland. Daarom krijgen sommige mensen toch last van hun maag en darmen als ze leidingwater drinken. Bovendien laat de smaak te wensen over en de meeste mensen gebruiken daarom flessenwater. Je kunt het water gerust gebruiken om mee te koken of koffie en thee van te zetten.
  • In Turkije zijn ongeveer 250 producenten van flessenwater. Samen goed voor ruim 50 verschillende merken. De oudste producent is Uludağ, dat is opgericht in 1930.
  • In heel Turkije kun je op het platteland – zowel in dorpen als daarbuiten – bronwaterfonteinen aantreffen. Dit water is schoon en puur en is uitstekend geschikt om te drinken.
Karstlandschap en water in Turkije

Ongeveer een derde van het landoppervlak van Turkije is karstgebied, met een landschap dat is ontstaan door het oplossen van kalksteen in verzuurd water. Verzuurd water ontstaat door neerslag waarin kooldioxide uit de lucht is opgelost. In een karstgebied vind je onder andere grotten, ondergrondse rivieren en waterbronnen. Ze ontstaan doordat regen- en smeltwater in de bodem zakt, daarbij steeds meer kalk oplossend. Zo wordt een grot gevormd. Het water zakt tot het op een ondoordringbare ondergrond terechtkomt. Van daar vindt het zijn weg in meer horizontale en aflopende richting over die ondoordringbare ondergrond – dit is de ondergrondse rivier – tot het niet verder kan omdat het tegen een aardlaag botst die ook ondoordringbaar is. Op dat moment wordt het water omhoog gestuwd: een waterbron is ontstaan. Overigens kan dit alleen als de plek waar het water naar buiten komt, lager ligt dan de plaats waar het water de grond in is gekomen. Het kan ook zijn dat de ondergrondse doorgang licht stijgt waardoor de ondergrondse rivier ineens weer aan de oppervlakte komt en ook kan het gebeuren dat een ondergrondse rivier in de zee uitmondt, soms honderden meters uit de kust. 

Ontstaan ondergrondse rivier en bron



Bij een warmwaterbron wordt het water door vulkanische activiteit ondergronds verwarmd en onder druk gebracht waardoor het water omhoog komt. Op de foto een warmwaterbron bij Pamukkale. Het water heeft een temperatuur van zo'n 60 graden.




Een grot waar een rivier door stroomt of die een waterbassin heeft, wordt een actieve grot genoemd. Een grot waarin de rivier is drooggevallen, heet een fossiele grot.

Een populier heeft veel water nodig, tot wel 1500 liter per dag. Ter vergelijking: een appelboom kan met 200 liter water toe. In Turkije zie je regelmatig groepen hoge, smalle populieren staan. Door hun smalle vorm verbruiken ze wel wat minder water dan die 1500 liter, maar toch nog een hele hoeveelheid. Als je in Turkije groepen populieren ziet, kun je er daarom vanuit gaan dat op die plekken ondergrondse waterstromen zijn.

Trees suck

Sommige bomen kunnen wel meer dan 100 meter hoog worden en ook het laatste blaadje aan de allerhoogste tak heeft water nodig. Een boom heeft niet zoals een mens een hart dat vloeistof oppompt, maar hij maakt gebruik van de kenmerkende eigenschappen van water.

Watermoleculen plakken graag aan elkaar, maar ook aan veel andere stoffen. Glas bijvoorbeeld, of een rietje. Water kruipt een beetje langs deze materialen omhoog. Dat kun je goed zien bij een rietje: het water in het rietje staat hoger dan dat in het glas. Dit wordt de capillaire werking genoemd.

Een boom heeft vele houtvaten die dienstdoen als waterleiding. Het water plakt aan de wanden van de houtvaten en vormt een lange keten van watermoleculen door het hele waterleidingsysteem van de boom. Als water via de bladeren verdampt, ontstaat er een onderdruk waardoor het water in de houtvaten een stukje naar boven wordt gezogen: trees suck. De wortels van de boom nemen nieuw water op en zo blijft het systeem in werking. Dat kost een boom nauwelijks energie.

Wonderlijk water

Het feit dat watermoleculen zo gemakkelijk aan elkaar plakken, is niet alleen voor bomen belangrijk. De manier waarop ze aan elkaar plakken – middels waterstofbruggen – geeft water nog veel meer kenmerkende eigenschappen die vrijwel geen enkele andere stof heeft.

Deze afwijkende kenmerken worden de anomalieën van water genoemd. We kunnen gerust stellen dat deze anomalieën ervoor gezorgd hebben dat het leven op aarde zich heeft kunnen ontwikkelen.

Twee voorbeelden:

Water kan veel meer warmte opslaan dan de meeste andere vloeistoffen. Bovendien kan het warmte goed geleiden. Hierdoor is water in staat om grote temperatuurschommelingen op te vangen en dat is van wezenlijk belang voor veel organismen, waaronder de mens, die voor een groot deel uit water bestaan. Het zou voor ons anders heel wat moeilijker zijn om ons lichaam op 37 graden te houden.

Water heeft de hoogste dichtheid – en is daarom het zwaarst – bij 4°C. Zowel beneden als boven de 4°C zet water uit en wordt lichter. Door deze eigenschap blijft ijs drijven terwijl bij elke andere stof de vaste stof zinkt in de vloeibare stof.

Als de oppervlaktelaag van een meer afkoelt tot 4 graden, zinkt het koude water naar beneden en het warmere water komt automatisch omhoog. Dit warmere water koelt ook af tot 4 graden en zakt ook. Zo blijft het hele meer in beweging tot de temperatuur in het meer 4°C is. Als het water nu nog verder afkoelt, wordt het lichter en zinkt het niet meer. Als het oppervlaktewater 0°C wordt, ontstaat ijs, terwijl het water daaronder tussen de 0 en 4 graden is. Daardoor kunnen vissen en vele andere organismen die afhankelijk zijn van vloeibaar water, onder de ijslaag in leven blijven.




Een aanrader om te lezen?
Zegt het voort!
>