Een bijdrage van Diana Kemperman

Ooit was de Middellandse Zee een oceaan. Door de platentektoniek werden de Atlantische en Indische oceaan steeds groter, terwijl de watermassa die we nu Middellandse Zee noemen, steeds verder in elkaar gedrukt werd. 

De Middellandse Zee is een intercontinentale zee, gelegen tussen Zuid-Europa, West-Azië en Noord-Afrika. Hij grenst aan maar liefst 21 landen, waaronder onder andere Algerije, Libië, Monaco, Syrië en Turkije.  

De zee heeft een lengte van 3850 km en een gemiddelde breedte van 600 km. De gemiddelde diepte is ongeveer 1430 m en de totale oppervlakte is ongeveer 2,5 miljoen km². De omtrek is 46.000 kilometer. Het diepste punt van 5.267 meter is in de Ionische Zee dicht bij de Griekse kust ten zuidwesten van Pylos. Dit punt wordt ook wel de Calypsodiepte genoemd.

De verbinding met de Atlantische Oceaan wordt gevormd door de Straat van Gibraltar (tussen Spanje en Marokko). De verbinding met de Zwarte Zee is via de Bosporus. Ook is de Middellandse Zee verbonden met de Rode Zee via het aangelegde Suezkanaal in Egypte.

De zee die wij Middellandse Zee noemen, bestaat eigenlijk uit verschillende zeeën. Zo maken de Adriatische, Balearische, Egeïsche en de Ionische Zee deel uit van de Middellandse Zee. Alsook de Kretenzische, Levantijnse, Ligurische en de Tyrreense Zee en de Zee van Alboran.

Door het warme klimaat met vooral droge zomers verdampt er in de Middellandse zee een enorme hoeveelheid water. Er zijn wetenschappers die beweren dat de Middellandse Zee één meter per jaar zou dalen door verdamping als het water niet aangevuld zou worden!
Door de verdamping verdwijnt er water, maar het zout blijft achter in de zee. Dit verklaart waarom de Middellandse Zee zouter is dan de Atlantische Oceaan (36 tot 38 gram per liter in de Middellandse Zee tegenover 34,9 gram per liter in de Atlantische Oceaan). Door dit zoutere water blijf je in de Middellandse Zee dan ook beter drijven dan in de Atlantische Oceaan en andere zeeën.

Waar de Middellandse Zee water verliest door verdamping zal dit ook weer aangevuld moeten worden, omdat de waterspiegel ongeveer hetzelfde blijft.
Deels wordt het zeewater aangevuld met water uit de rivieren die uitmonden in de Middellandse Zee, waarvan de Afrikaanse Nijl de grootste is. Alle andere grote rivieren die uitmonden in de Middellandse Zee hebben hun oorsprong in Europa.
Ook regenwater zorgt voor aanvoer van nieuw water in de zee. Verder stroomt een klein deel van het water vanuit de Zwarte Zee naar de Middellandse Zee.
Maar het grootste gedeelte van aanvoer van water vindt plaats vanuit de Atlantische Oceaan dat binnenstroomt via de Straat van Gibraltar. De Straat van Gibraltar is niet heel diep of breed, er staat daarom een sterke stroming om de enorme hoeveelheid water die vanuit de Atlantische Oceaan naar de Middellandse Zee stroomt, te kunnen verwerken.

Messiniaanse Crisis

Zo’n 6 miljoen jaar geleden begonnen de tektonische platen in de regio te schuiven met als gevolg dat de plek die wij tegenwoordig kennen als de Straat van Gibraltar werd afgesloten. Hierdoor werd de Middellandse Zee afgesneden van de grootste watertoevoer en begon te verdampen. De zeespiegel daalde wel 1500 meter. De zee viel op veel plaatsen droog en er ontstonden grote zoutvlaktes. Dit staat bekend als de Messiniaanse Crisis.
Deze verdamping en het ontstaan van grote zoutvlaktes hadden een grote invloed op het klimaat. Er heerste een soort woestijnklimaat in het gebied. De bergen uit die tijd zijn de eilanden van nu.

Het droogvallen van het gebied lijkt een terugkerend fenomeen te zijn dat zich waarschijnlijk al acht keer heeft voorgedaan. Het maakte migratie van diverse (land)diersoorten mogelijk tussen Europa en Afrika. Wellicht dat ook de eerste mensen op deze manier vanuit het Afrikaanse continent Europa konden bereiken.

Na enkele honderdduizenden jaren stroomde het gebied weer vol met water. De tektonische platen schoven verder en na aardbevingen ontstond een nieuwe, verlegde Straat van Gibraltar. Volgens onderzoekers van de Vrije Universiteit van Amsterdam steeg het zeeniveau met een snelheid tot wel 10 meter per dag. Dat moet een ware zondvloed geweest zijn. Dieren en mensen konden zich niet meer op een eenvoudige manier verplaatsen van het Afrikaanse continent naar Europa. Ook had de vorming van deze grote plas water tussen de continenten invloed op het klimaat.

Ieder jaar schuift Afrika twee centimeter naar Europa toe. Als dit zo doorgaat, zal Gibraltar over zes miljoen jaar de Middellandse Zee opnieuw afsluiten. Wat het lot van de zee dan zal zijn, zal de tijd leren. Voorlopig kunnen we nog volop gebruik blijven maken van de vele mogelijkheden die deze zee ons biedt.

De landen rondom de Middellandse Zee hebben een mediterraan klimaat of ook wel een Middellandse Zeeklimaat genoemd. De Middellandse Zee is een grote watermassa die relatief warm is en daardoor grote invloed heeft op de omringende landen. Er ontstaan warme, droge zomers en milde, natte winters. Het is dan ook een gematigd klimaat.

Van deze zonovergoten zomers wordt gretig gebruik gemaakt door mensen van over de hele wereld die voor vakanties naar de landen in het Middellandse Zeegebied gaan om te genieten van het klimaat. Turkije staat erom bekend dat het gemiddeld 300 dagen per jaar zon heeft.

De Middellandse Zee werd door Toon Hermans bezongen als blauw. Méditerranée, zo blauw, zo blauw... En als we naar foto’s kijken, zien we altijd een mooie blauwe watervlakte. Dit in tegenstelling tot de Noordzee waarvan de kleur het dichtst bij groenbruin komt.
Maar hoe kan water een kleur hebben? Als we het in de vorm van regen- of kraanwater zien, is het immers kleurloos.
Het kunnen zien van kleuren is in feite het kunnen waarnemen van verschillen in de golflengte van licht. We kunnen de kleur van een voorwerp zien doordat het voorwerp een deel van het licht absorbeert en een deel weerkaatst. De golflengte van het licht dat weerkaatst wordt, geeft het voorwerp kleur. Bij elke golflengte van licht hoort een andere kleur.
Zonlicht bestaat uit alle mogelijke kleuren van de regenboog of beter gezegd uit alle mogelijke golflengten.
Als lichtdeeltjes botsen op de moleculen die in de lucht - of in het zeewater - aanwezig zijn, veranderen de lichtdeeltjes van richting. Dit heet Rayleigh-verstrooiing. Nu is het zo dat de lichtdeeltjes met de kortste golflengte het makkelijkst van richting veranderen (terugkaatsen). Dit is het blauwe licht. In het kleurloze water wordt dus het blauwe licht teruggekaatst. Hoe langer de weg van het terugkaatsen is, hoe dieper het blauw. Daarom blijft water in een glas gewoon kleurloos.
Troebel water weerkaatst voornamelijk het gele en groene licht; het water wordt groenblauw terwijl erg troebel water een grijze kleur geeft. Troebelheid wordt veroorzaakt door in het water levende organismen, vervuiling en de structuur van de bodem. Een zanderige bodem geeft troebelheid terwijl bij een rotsachtige bodem het water helderder blijft.

Tussen april en november is de temperatuur altijd boven de 25 graden en het zicht in het water meer dan 30 meter. Ideale omstandigheden dus om te snorkelen en te duiken! Je loopt een goede kans om allerlei soorten dieren te zien in de Middellandse Zee.
Er leven bijvoorbeeld octopussen, zeepaardjes en vele soorten schildpadden. Sommige stranden zijn zelfs tot natuurgebied verklaard - zoals de stranden bij Dalyan en Patara - in verband met de schildpadden die er hun eieren leggen.
Verder leven er roggen, tonijnen, tandbaarzen en haaien in de Middellandse Zee. In de buurt van Bodrum staat er wat meer stroming waardoor er grotere vissen voorkomen, zoals de horsmakreel en de barracuda.
De Middellandse Zee is vanwege de watertemperatuur en het goede zicht onder water een geliefde plek voor duikers. Niet alleen vanwege de verschillende vissoorten en schildpadden, maar ook vanwege het koraal, de onderwatergrotten, scheepswrakken en zelfs een meteorietgat (in de buurt van Bodrum) die allemaal in de onderwaterwereld te vinden zijn. Kaş - tussen Antalya en Fethiye - behoort zelfs tot de 50 beste duikplekken ter wereld.

De getijden worden veroorzaakt door de aantrekkingskracht van de maan. Er ontstaan hoogteverschillen die we eb en vloed noemen. Er zijn gebieden op aarde waar dit verschil wel 14.5 meter kan zijn, zoals de Bay of Fundy in Nova Scotia.

In de Middellandse Zee is het getijdenverschil nauwelijks merkbaar om dat deze zee door grote landmassa’s omringd wordt. Als gevolg hiervan hebben de stranden in Turkije altijd ongeveer dezelfde afmetingen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de stranden langs de Noordzeekust die bij vloed een stuk smaller zijn. Dat er weinig getijdenverschil is, zou ook kunnen verklaren waarom er zo weinig schelpen te vinden zijn op de Turkse stranden. Er is simpelweg te weinig getijdenverschil. Kijk maar eens waar de meeste schelpen na de vloed zich bevinden op het Noordzeestrand. Bovendien is de sterkste stroming in de Middellandse Zee evenwijdig aan het strand, de schelpen hebben daardoor weinig kans om in de buurt van het strand te geraken.

Veel van de Turkse stranden bestaan van oorsprong uit kiezels. Maar bij de meest populaire stranden zijn vaak betonplateaus (al dan niet met zand opgespoten) aangebracht. Ook bij de populaire badplaatsen als Alanya vind je stranden met opgespoten zand. 
Opgespoten zand komt van de zeebodem en is doorgaans wat grover van structuur en groezeliger van kleur. Oorspronkelijke zandstranden hebben fijner zand dat jaren lang gebleekt is door de zon.

Hier een kleine greep uit het grote aanbod aan mooie stranden dat Turkije te bieden heeft: 

Cıralı

Het strand van Cıralı biedt een oase van rust en stilte in een heerlijke omgeving waar regelmatig schildpadden het strand met jou delen. Of wat te denken van Olympus Beach? Een parel waar nog niet veel vakantiegangers de weg naartoe hebben gevonden. Het strand wordt omringd door een bos. 

Antalya

Bij de wijk Lara vinden we het hippe Lara Beach. Winkels, strandtenten en luxe accommodaties maken het plaatje compleet. Ga je liever naar een geleidelijk aflopend strand? Bezoek dan eens het kiezelstrand van Konyaaltı, zeer geliefd bij families met kinderen.

Alanya

Een ander zeer kindvriendelijk strand vinden we aan de oostkant van Alanya, Keykubat Beach waar het strand zeer geleidelijk afloopt zodat ook zeer kleine kinderen daar naar hartenlust kunnen spelen. Maar ook de door palmen omgeven boulevard is uitnodigend om over te wandelen.
Het strand van Ulaş Plajı met de aanwezige picknicktafels is zeer geschikt om een maaltijd in de buitenlucht te nuttigen en is zeer in trek bij de plaatselijke bevolking.
Ten westen van het schiereiland vind je meest levendige strand van Alanya, Cleopatra Beach.

Marmaris

Vlak voor de kust van Marmaris ligt het eiland Sedir Adası waar je een prachtig zandstrand kunt vinden. De baai met zijn mooie strand en heldere water maakt een bezoek zeker de moeite waard.   

Bodrum

Het populaire strand Gumbet met de sfeervolle boulevard en de vele bars en restaurants bevindt zich net buiten het centrum van Bodrum en biedt een verscheidenheid aan activiteiten.
Ook het kindvriendelijke Bitez Plajı met de geleidelijke afloop in zee bevindt zich dicht bij het centrum van Bodrum.

Kaş

Het langste strand van Turkije vinden we in het district Kaş. Patara Beach biedt ruim 17 kilometer aan wit zandstrand en wordt wel gezien als een van de mooiste stranden van Turkije. Een tweede mooie strand is Kaputaş Plajı, gelegen tussen Kaş en Kalkan.

Turkije biedt nog veel meer mooie stranden langs de Middellandse Zee. Het zijn er simpelweg te veel om op te noemen. Maar al die stranden hebben één ding gemeen:
ze nodigen uit om toch vooral te genieten!