Al in de vierde eeuw voor onze jaartelling was de havenstad aan de zuidkust bekend, toen nog onder de naam Caracesium. De stad maakte deel uit van het Romeinse Rijk. Na de dood van Julius Caesar in 44 voor Christus werd het bestuur van Caracesium overgedragen aan Marcus Antonius die de provincie vervolgens schonk aan zijn vrouw, de Egyptische koningin Cleopatra. In de eeuwen erna was het stadje vooral een toevluchtsoord voor piraten en rebellen. Het kreeg de naam Kolonoros, wat ‘mooie berg’ betekent.

In 1226 verkreeg de Seldsjoekse sultan Alaaddin Keykubat I door onderhandeling met Lord Kir Vart, de stad Kolonoros. Hij veranderde de naam in Alaiye, wat een lichte verwijzing naar de naam Alaaddin is. In die tijd was Konya het zomerverblijf van de sultan en Alaiye werd het winterverblijf. Door deze functie groeide Alaiye uit tot een belangrijke havenstad. Het werd in één adem genoemd met Antakya (Hatay).

Alaaddin Keykubat liet op het schiereiland een wachttoren bouwen om het tegen mogelijke aanvallers te beschermen. Dat was nodig, want de stad was een belangrijk strategisch punt en er hebben vele gevechten om Alanya plaatsgevonden. Het verhaal gaat dat Sultan Keykubat eens in een wanhopige poging om de stad te beschermen, brandende fakkels aan de horens van geiten bond en hen over de berg van het schiereiland joeg. Vanaf een afstand leek het net of er een enorm leger in aantocht was en de vijand sloeg op de vlucht.

Ook liet de sultan een scheepswerf en – natuurlijk – een burcht bouwen. Bij de bouw werden sommige gebouwen en delen van muren uit eerdere beschavingen gespaard en dat maakt dat de burcht van Alanya van zo grote geschiedkundige waarde is.

De naam Alanya

Al in de zestiende eeuw werd de naam Alanya gebruikt, naast het officiële Alaiye. Dit blijkt uit diverse documenten uit die tijd.
In februari 1931 bezocht Mustafa Kemal Atatürk voor de tweede keer de provincie Antalya. Hij reisde per schip en legde op 10 februari in de haven van Alanya aan. Hij kwam echter niet aan land en de burgemeester stuurde hem een telegram om hem namens de inwoners van de stad uit te nodigen. Hij schreef in plaats van Alaiyeliler – de inwoners van Alaiye – Alanyalılar, inwoners van Alanya. Atatürk ging niet op de uitnodiging in, maar vroeg wel waarom de burgemeester het had over Alanyalılar en niet Alaiyeliler. De burgemeester verklaarde dat hij was opgegroeid met de naam Alanya. Deze correspondentie leidde tot een verzoek om de naam officieel te mogen wijzigen in Alanya. Dat gebeurde op 23 mei 1933, met de ondertekening door Atatürk. Het duurde overigens nog tot 18 februari 1935 voor Atatürk eindelijk voet aan wal zette in Alanya. In het Atatürk Evi – waar hij enkele uren verbleef – is een klein museum ingericht ter herinnering aan dit bezoek.

De bekendste toeristische trekpleister van Alanya is ongetwijfeld het schiereiland met de scheepswerf, de Rode Toren en de burcht. Je kunt er gerust een hele dag doorbrengen. Naast de ‘binnenste burcht’ en de Rode Toren waarvoor entree betaald moet worden, valt er voldoende kosteloos te genieten. Vanaf verschillende plekken is het uitzicht over de baaien, de stranden, de haven en de stad zelf adembenemend, zowel overdag als ’s avonds.
Als je het niet erg vindt om wat te klimmen en te dalen over smalle, met onregelmatige keien bestrate paadjes, is het de moeite waard om van de hoofdweg af te wijken om steeds opnieuw weer te stuiten op indrukwekkende overblijfselen uit lang vervlogen tijden.
Langs de hoofdweg vind je in het toeristenseizoen de uitstallingen waar de typische souvenirs van Alanya te koop worden aangeboden: kleden en kleedjes, sjaals, dikke gebreide sokken en wanten, beschilderde kalebassen en natuurlijk allerlei handgemaakte sieraden.
Sinds 2017 is er een kabelbaan die je naar de burcht brengt. Je kunt kiezen voor een enkele reis met bezoek aan de binnenste burcht en dan via de andere kant de burcht verlaten. Dit geeft de mogelijkheid om verder te voet het schiereiland te verkennen. Anders zul je een retourtje moeten kopen en – na van het prachtige uitzicht genoten te hebben – weer met de kabelbaan terug moeten.

De Rode Toren – Kızıl Kule – is een achthoekige wachttoren die bestaat uit vijf verdiepingen. Zonder de kantelen meegerekend is de toren 33 meter hoog en er zijn 85 treden die leiden naar de bovenste verdieping. De muren zijn elk 12,5 meter breed. Van de buitenkant is de toren eenvoudig van stijl maar elke verdieping heeft van binnen een andere indeling waardoor de toren in zijn geheel verrassend van architectuur is. In de periode van 1951 tot 1953 is de Rode Toren gerestaureerd en vervolgens voor bezoekers geopend. De toren doet tevens dienst als museum met een kleine oudheidkundige collectie.

Op het schiereiland vind je drie verschillende kasteelmuren met een totale lengte van 6500 meter. Op 140 strategische punten zijn torens gebouwd. De tweede kasteelmuur is het oudst en stamt waarschijnlijk uit de tweede eeuw VOT. De derde kasteelmuur is het hoogst gelegen. Daarachter bevindt zich de ‘binnenste burcht’, waar entree voor betaald moet worden. Je vindt hier onder meer restanten van de Byzantijnse kerk, de barakken voor soldaten en gevangen en een aantal cisternen (waterbekkens). Ook kun je vanaf het punt waar de rotsen het steilst uit het water oprijzen, proberen een steen in het water te gooien. Het was voor de gevangenen destijds een laatste manier om te proberen gratie te verkrijgen: lukte het een steen in het water te gooien, dan werden ze vrijgelaten. Zo niet, dan werden ze zelf de afgrond ingeworpen…

Deze druipsteengrot werd in 1948 ontdekt toen een deel van de berg met dynamiet werd weggevaagd in verband met de aanleg van de haven en pier. De grot is niet erg groot, ongeveer 30 meter lang en 15 meter hoog en telt zo’n 15.000 kleurrijke stalactieten en stalagmieten. In de grot heerst een constante temperatuur van ruim 22 graden en de lucht is zeer vochtig. Men ontdekte al snel dat deze omstandigheden bijzonder plezierig waren voor mensen met bijvoorbeeld bronchitis. Toen ene Galip Dere tijdens een zeereis in een krant over de heilzame werking voor astmapatiënten van grotten in Italië en Duitsland las, meende hij dat de Damlataşgrot een zelfde werking zou kunnen hebben. Drie doktoren deden onderzoek en stelden een rapport op: de druipsteengrot was goed voor astmapatiënten. Het nieuws haalde de kranten en al snel kwamen de eerste astmapatiënten uit binnen- en buitenland naar Alanya. Dit luidde het begin van het toerisme in voor Alanya.

‘Çay’ betekent niet alleen ‘thee’ maar ook ‘rivier’ en in samenstelling met de naam Dim levert dat ‘Dimçayı’ op. De Dim ontspringt zo’n 65 kilometer ten noordoosten van Alanya bij het dorpje Dim Alacami. Vele kilometers lang meandert de rivier door het Taurusgebergte richting Kestel waar hij uitmondt in de Middellandse Zee.
De eerste picknickplaatsen langs de Dim ontstonden rond 1983. Tegenwoordig zijn er vele restaurants met verschillende picknickplaatsen en mogelijkheid tot zwemmen en spelen in het koude water van de rivier.
Bij het woord ‘picknick’ denkt menigeen aan zelf meegebrachte etenswaren, aan een uitgespreid kleed op de grond en aan eten in een – voor de meeste Westerlingen – ongemakkelijke houding die het midden houdt tussen liggen en zitten en die niet lang vol te houden is maar desondanks de sfeer van ultieme ontspanning oproept. Wel, dat alles is zeker mogelijk bij de Dimçayı maar de meer comfortabele varianten mogen er ook zijn.
Tegen een kleine vergoeding kan een picknickplaats gehuurd worden om zelf meegebrachte etenswaren te nuttigen maar het meest gebruikelijk is een maaltijd of een drankje te bestellen en het gewoon te laten serveren.

Na de tweede wereldoorlog begonnen bananen populair te worden en in Alanya werden de eerste bananenplantages aangelegd. Bananenbomen hebben veel water nodig en dat water werd gehaald uit de Dim. Met behulp van karren, kamelen en ezels werd het water naar Alanya vervoerd en ondertussen werd er met man en macht gewerkt aan een waterleidingsysteem: een betonnen geul die het water uit de Dim naar Alanya leidde.
Met de bouw van de appartementen is een groot deel van het systeem vernield maar achter de rondweg om Alanya is het systeem nog grotendeels operationeel.

Een picknick aan de Dimçayı is uitstekend te combineren met een bezoekje aan de Dimgrot of Dim mağarası. Het is net als de Damlataşgrot een druipsteengrot. De noordwestzijde van de grot werd vele eeuwen gebruikt als schuilplaats voor geiten en schapen en alleen de plaatselijke bevolking wist van het bestaan ervan. In 1986 werd de grot nader onderzocht en toen bleek dat de grot vele malen groter was dan eerder gedacht. Het oorspronkelijke deel werd afgesloten en de ingang werd verlegd om de grot beter toegankelijk te maken. In 1998 is de grot opengesteld voor publiek.
Een 360 meter lang pad leidt – trappetje op, trappetje af – de berg in naar een ondergronds bergmeertje. Met het geluid van fluitmuziek (de Turkse fluit ‘ney’) op de achtergrond is de aanblik van de verlichte stalactiet- en stalagmietformaties sprookjesachtig.
Prettig om te weten: bij een stroomstoring treedt de noodgenerator na enkele seconden in werking zodat je in voorkomend geval niet lang in het donker zit!

In de dertiende eeuw ontstond er vanuit Baghdad een nieuwe, filosofisch islamitische stroming. Deze stroming predikte o.a. tolerantie en mededogen ten opzichte van de medemens in navolging van de beroemde filosoof Mevlana. De volgelingen van Mevlana worden derwisjen genoemd. Vanuit Baghdad kwam er een groep van ongeveer 40 Derwisjen naar Konya waarna zij zich als ‘zendelingen’ over Anatolië verspreidden. Eén van hen was Seydir Mahmut en hij streek neer in een klein dorpje in het district Alanya, genaamd Onas. In deze tijd werd Anatolië overheerst door Mongoolse soldaten. De mensen waren bang en arm en konden wel een morele opsteker gebruiken. Seydir Mahmut richtte o.a. een school op en liet een moskee bouwen. Uit dankbaarheid en eerbied werd de naam van het dorp veranderd in Mahmutseydi.
Het dorp ligt ongeveer 25 kilometer ten noordwesten van Alanya.

De moskee van Mahmutseydi stamt uit 1252 en hij is gebouwd door orthodox christelijke Grieken. Dat lijkt misschien wat vreemd, maar in die tijd leefden er veel Grieken in Turkije en zij leefden doorgaans vreedzaam naast en met de Turkse bevolking. Met name de Grieken waren meesters in het bewerken van hout en dat is te zien aan het prachtig bewerkte plafond in de moskee. Eén van de voorkomende motieven is de granaatappel, het symbool voor vruchtbaarheid en welvaart. Het gebruik van dit motief is te beschouwen als een offer in de hoop deze vruchtbaarheid en welvaart terug te mogen ontvangen. De moskee is vrij te bezichtigen.

De tweede bezienswaardigheid is het graf van Seydir Mahmut. Het oude gebouw bestaat uit twee ruimtes: een gebedsruimte en de ruimte waar de kist van Seydir Mahmut staat. Het is de traditionele manier van begraven voor de derwisjen: een grote kist in de vorm van een huisje met daaroverheen zijden doeken. Aan de achterkant van de kist hangt zijn staf en voorop de kist staat zijn hoofddeksel. De gebedsnis in de gebedsruimte is gericht naar Mekka.

Grote archeologische sites kent Alanya niet. Maar elk oud dorp in de ruime omgeving van Alanya heeft zijn eigen antieke site. Als je de bergen in trekt in de richting van Konya, in de Dimvallei rondrijdt of langs de kust richting het oosten gaat, kun je in de directe nabijheid van de oude dorpjes altijd antieke overblijfselen aantreffen. De meeste restanten stammen uit de Romeinse tijd of later. In het archeologisch museum van Alanya zijn de belangrijkste vondsten tentoongesteld. Enkele antieke sites zijn:
Syedra, 18 km ten oosten van Alanya.
Leartes, 18 km ten noordoosten van Mahmutlar.
Naula, 12 km ten oosten van Mahmutlar, de restanten van een antiek havenstadje.
Hamaxia (Sinek kalesi) 6 km ten noordwesten van Alanya.
Augea, bij Konaklı.
Iets verder weg, op een kleine 40 km ten noordwesten van Antalya, ligt Alara. Met de Alara rivier en antieke brug (de Ali Köprüsü), waterval, de restanten van onder andere een kasteel en herberg is dit een mooie bestemming voor een dagtocht.

Is Alanya jouw stad, dan ben je vast geïnteresseerd in de plannen en activiteiten van Marcel Boonstra, die samen met de gemeente van Alanya een sporttrainingsmekka wil maken. Daar lees je hier meer over.
Wil je meer lezen over het leven in Turkije - en met name Alanya - dan is de bundel columns De autospuiter heeft vreemde kostgangers van Klaske Kassenberg een aanrader.
Ook haar boek Hanneke neemt een kind speelt zich deels in Alanya - en deels in Kaş en Marmaris - af. Het fictieve verhaal is doorspekt met autobiografische elementen en een deel van de personages in dit boek bestaat echt.
Beide boeken zijn als e-book te downloaden.

Mensen met nierproblemen die in een kliniek dialyseren, kunnen daarvoor onder andere terecht in het Başkent ziekenhuis van Alanya. Nederlandstalige begeleiding is aanwezig. In principe is elk hotel of appartement te boeken met deze extra service. 
Mensen die thuis dialyseren, kunnen gebruikmaken van een speciaal aangepast appartement met dialyse-apparaat in Mahmutlar. Ook hiervoor is Nederlandse begeleiding aanwezig, voor het medische deel is het Başkent ziekenhuis verantwoordelijk.