Hatay is de meest zuidelijke provincie van Turkije. De hoofdstad is Antiochië, of in het Turks: Antakya.
Door haar rijke, maar tumultueuze verleden en de unieke ligging is Hatay een provincie die zich kenmerkt door diversiteit: diversiteit aan bevolkingsgroepen, religies, culturen en gerechten.
Antakya
De hoofdstad van Hatay werd in 307 voor het begin van onze jaartelling langs de oevers van de Orontes (Turks: Asi) gesticht door Antigonus, een veldheer van Alexander de Grote. De stad kreeg de naam Antigoneia. Zeven jaar later werd de stad veroverd door Seleucus I Nicator en herbouwd, waarna de naam veranderd werd in Antiochië en de stad de hoofdstad werd van het Seleucidenrijk.
Met de grote haven in het naburige Seleucia en de vele handelswegen die hier vanuit Azië samenkwamen, werd Antiochië een van de belangrijkste cultuurcentra van die tijd. De stad fungeerde als een van de westelijke eindpunten van de zijderoute waarlangs producten uit China vervoerd en verhandeld werden.
In 190 VOT werd Antiochië veroverd door de Romeinse veldheer Scipio. Tijdens de Romeinse periode kende Antiochië zijn grootste bloeitijd. Na Rome en Alexandrië was het de belangrijkste stad ter wereld en telde een kleine 500.000 inwoners.
Door aardbevingen en oorlogen raakte Antiochië echter steeds meer in verval. Omdat Constantinopel – het huidige Istanbul – als hoofdstad van het Oost-Romeinse Rijk de belangrijke handelspositie van Antiochië had overgenomen, kon de stad niet meer opnieuw tot bloei komen.
Tegenwoordig heeft het stadsgebied Antakya nog maar een tiende van de omvang van het oude Antiochië.
Iskenderun
Iskenderun werd in 333 v. Chr. gesticht door Alexander de Grote (Büyük Iskender in het Turks). De stad kreeg de naam Alexandrette en werd tijdens de latere Romeinse periode ook wel ‘Klein Alexandrië’ genoemd als contrast met het grote Alexandrië in Egypte. De Ottomanen veroverden de stad in 1515 en onder dat bewind groeide de stad uit tot een belangrijke havenstad en handelscentrum.
In de vorige eeuw, gedurende de Koude Oorlog, werd Iskenderun – samen met Mersin – een strategisch belangrijke stad voor de NAVO en als gevolg daarvan werden goede wegen tussen Iskenderun en Mersin aangelegd. Ook de haven werd verder uitgebreid. Momenteel heeft Iskenderun de op twee na grootste haven van Turkije.
Door deze ontwikkelingen én door de bloeiende staalindustrie is Iskenderun de grootste en welvarendste stad van Hatay. Samen met Antalya, Adana en Mersin behoort het tot de meest welvarende steden van de hele mediterrane regio.
Naast de belangrijke haven heeft Iskenderun ook een treinstation, het spoor verbindt de stad met andere steden als Mersin en Adana.
Hatay en Syrië
Gedurende de Romeinse periode was Syrië een provincie van het grote Romeinse Rijk en had het als hoofdstad Antiochië. Syrië stond in die tijd voor het huidige Syrië plus Libanon, Jordanië, Israël en Hatay. Later maakte het in zijn geheel deel uit van het Ottomaanse Rijk.
Het Ottomaanse Rijk koos tijdens de Eerste Wereldoorlog de kant van de Duitsers. Nadat de oorlog verloren was, kwam het Ottomaanse Rijk onder mandaat van de geallieerden te staan. De Fransen kregen het noordelijke deel van Syrië en zij zorgden ervoor dat Libanon en Syrië aparte landen werden. Het zuiden – het huidige Israël en Jordanië – kwam onder Brits bestuur.
Hatay werd als een Syrische provincie beschouwd. Er woonde echter een kleine meerderheid aan Turken die er niets voor voelden bij een Arabisch land te horen. In 1937 kreeg het gebied enige autonomie binnen Syrië als ‘Sanjak van Alexandrette’. De toewijzing van zetels in dit gouvernement werd onder internationale supervisie door de Fransen bepaald: van de 40 zetels waren er 22 voor de Turken en 18 voor de Arabieren en Armeniërs (9 voor de alawitische Arabieren, 2 voor de soennitische Arabieren, 2 voor de christelijke Arabieren en 5 voor de Armeniërs).
Op 2 september 1938 werd tijdens rellen tussen Turken en Arabieren de Republiek Hatay uitgeroepen. Deze republiek stond onder gezamenlijk Frans - Turks militair toezicht maar de regering stond onder grote Turkse invloed. Na een referendum sloot Hatay zich op 23 juni 1939 als provincie aan bij de Turkse Republiek. Deze dag wordt ieder jaar in Hatay als ‘Bevrijdingsdag’ gevierd.
Syrië heeft zich lange tijd verzet tegen deze actie en claimde Hatay als Syrisch grondgebied. Na het overlijden van president Hafiz al-Assad in 2000 zijn de spanningen tussen beide landen duidelijk verminderd en erkent Syrië stilzwijgend Hatay als een Turkse provincie. Een officiële verklaring hieromtrent is echter nooit uitgesproken en het blijft een gevoelig punt.
Een andere reden voor spanningen tussen de beide buurlanden is het feit dat ten tijde van de Koude Oorlog Turkije de kant van de NAVO koos en Syrië aan de kant van de Sovjets stond.
Turkije heeft een belangrijk machtsmiddel in handen: water. Syrië is voor een belangrijk deel afhankelijk van de Eufraat en de Tigris en beide rivieren ontspringen in Turkije, waar zij Fırat en Dicle genoemd worden. Een dam in de Eufraat zou Turkije in theorie in staat stellen de gehele watertoevoer naar Syrië af te sluiten. Ook al zou Turkije dat niet doen, dan is er nog altijd een dreiging voor Syrië. Aan het eind van de jaren '80 ging in Turkije een groots project van start dat voorziet in de bouw van 19 elektriciteitscentrales en 22 dammen langs de Eufraat en de Tigris. Syrië is bang dat het project, dat inmiddels over de helft is, op den duur haar watertoevoer zal beperken.
Bovenop deze problemen speelt nog de Koerdische kwestie. Sinds de gewelddadige acties door de PKK in de jaren '80 werd Syrië verdacht van steun aan de PKK, zoals het herbergen van PKK-leider Abdullah Öcalan. In 1998 dreigde Turkije met oorlog als Syrië onderdak zou blijven bieden aan de PKK en haar leider. Deze werd daarop door Syrië uitgezet.
Aan het begin van deze eeuw – met het aantreden van president Bashar al-Assad in Syrië en de AK-partij in Turkije – verbeterden de betrekkingen tussen Turkije en Syrië aanzienlijk. Zo bevestigde de Syrische president dat Turkije al enige tijd bemiddelde tussen Syrië en Israël (die officieel nog altijd in staat van oorlog met elkaar zijn) en ook werden er afspraken gemaakt voor een samenwerking op het gebied van de ontwikkeling van nucleaire energie.
Door de recente ontwikkelingen in Syrië zijn de verhoudingen echter opnieuw onder zware druk komen te staan.
Hatay
en het
christendom
Antiochië speelt in de christelijke kerkgeschiedenis een belangrijke rol. In het Bijbelboek Handelingen 11, vers 26 worden de volgelingen van Jezus in Antiochië voor het eerst ‘christenen’ genoemd. De kerkelijke gemeenschap was de eerste buiten Palestina en hun hoofd was de apostel Petrus. In de ‘Petrusgrot’ kwamen de gelovigen bij elkaar. Ook de apostelen Paulus en Barnabas predikten hier het christendom en vanuit Antiochië is een aantal van de eerste zendingsreizen begonnen, onder andere naar Efeze, Antiochië in Pisidië en Cyprus.
Petrus wordt gezien als de eerste christelijke patriarch, dat wil zeggen een bisschop met volmachten over een groot kerkelijk gebied. De bisschoppen van Alexandrië (in Egypte), Antiochië en Rome werden van oudsher als patriarchen gezien. Later kregen de bisschoppen van Constantinopel en van Jeruzalem ook het predicaat patriarch.
De patriarch van Antiochië had in de vierde en vijfde eeuw grote invloed en aanzien. Onder zijn kerkelijke macht vielen Azië, het grote Syrië en India.
Sommige wetenschappers menen dat de Heilige Graal, de beker waar Jezus tijdens het laatste avondmaal uit dronk, zich ergens in Antiochië moet bevinden. De film ‘Indiana Jones and the Last Crusade’ is hierop gebaseerd en de opnamen zijn dan ook deels in Hatay gemaakt.
De vroege christenen hadden het niet makkelijk. Ze hadden vijanden in zowel de joden als in de polytheïstische Arabieren en Romeinen. Hoewel de Romeinen op zeker moment tot het christendom overgingen, heeft het christendom vanwege de vele politieke – en de daaraan gekoppelde religieuze – machtswisselingen die in deze regio plaatsvonden, nooit vaste voet aan de grond gekregen. Op het hoogtepunt van het christendom telde Hatay zo’n 600 kerken, nu zijn het er nog maar enkele.
In 1098 werd Antiochië tijdens de eerste kruistocht naar Jeruzalem veroverd door de kruisvaarders en tot 1268 – toen de Mammelukken Antiochië veroverden – was het de hoofdstad van het Prinsdom Antiochië, een van de elf christelijke kruisvaardersstaten uit de middeleeuwen.
Antakya wordt wel als de belangrijkste bedevaartstad voor de christenen gezien na Jeruzalem.
Naast een christelijke gemeenschap vind je in Hatay ook een joodse gemeenschap.
Vakıflı Köyü, Armeens dorp in Hatay
In het district Samandağ, tegen de Syrische grens, ligt het dorp Vakıflı Köyü. Het is het enige Armeense dorp buiten Armenië en ligt tussen gemeenten met Arabieren, Turkmenen en Turken.
In 1915, toen de Ottomanen de Armeniërs sommeerden het rijk te verlaten, was Vakıflı Köyü een van de zes dorpjes op de zuidhelling van de Mozesberg die 53 dagen lang weerstand boden tegen de Ottomanen. De Armeniërs van alle zes dorpjes werden uiteindelijk door een Frans schip opgepikt en naar Port Said in Egypte gebracht. Na de Eerste Wereldoorlog keerden velen weer terug naar de Mozesberg. Toen Hatay een provincie werd van Turkije, besloot een grote groep naar Libanon te gaan, waar ze hun eigen dorp Anjar stichtten. Ondervoeding, ziekte en de burgeroorlog in Libanon heeft echter aan velen het leven gekost.
Een klein deel van de Armeniërs vestigde zich weer in het oude dorp Vakıflı Köyü. Tot begin deze eeuw heerste er grote werkloosheid onder de bevolking en veel inwoners trokken voor de wintermaanden naar Istanbul om daar te werken.
Ecotoerisme
De gouverneur van het district, die een totale leegloop van het dorp wilde voorkomen, zorgde dat Vakıflı Köyü kon deelnemen aan een project voor organische landbouw en ecotoerisme. In 2004 exporteerde het voor een miljoen euro aan organisch geteelde sinaasappelen. Zomerfestivals waarop natuurproducten zoals huisgemaakte jam verkocht worden, maken deel uit van het ecotoerisme.
In 2005 werd met behulp van de Turkse overheid het oude schooltje omgetoverd tot een Bed & Breakfast, evenals twee traditionele stenen huizen uit het dorp. Het streven is om in het kader van ecotoerisme nog meer oude huizen te restaureren.
Ieder jaar medio augustus komen honderden Armeniërs samen om in Vakıflı Köyü ‘azdvadzadzin’, een Armeense feestdag ter verering van de heilige maagd Maria, te vieren.
Toerisme in Hatay
De indrukwekkende geschiedenis, de kleurrijke bevolking, het aangename klimaat, de rijke keuken en de gevarieerde natuur maken van Hatay een bijzondere vakantiebestemming. De Europese toerist vind je hier nog niet veel; het zijn vooral de Arabische toeristen die naar Hatay komen.
Harbiye
Ten zuiden van Antakya ligt het stadje Harbiye dat gebouwd is op de plaats van het antieke Daphne (Defne in het Turks). Volgens de Griekse mythologie had de god Apollo een ruzietje met de god Eros. Eros schoot daarom één van zijn pijlen met gouden punt af op Apollo waarna deze verliefd werd op de mooie nimf Daphne. Eros had echter een pijl met een loden punt op Daphne afgeschoten waardoor zij niet in staat was de gevoelens van Apollo te beantwoorden. Om aan Apollo te ontkomen, smeekte ze haar vader – de riviergod Peneios – om hulp waarna ze veranderde in een laurierboom. Apollo, die dit voor zijn ogen zag gebeuren, bedacht dat Daphne dan wel niet zijn vrouw zou kunnen worden, maar wel zijn boom. Hij besloot de bladeren als een groene krans op zijn hoofd te dragen en daarop werd de laurier een immer groene boom die Apollo elke dag van zijn leven vergezelde.
Daphne - en ook het Turkse Defne - betekent ‘laurier’. Het natuurpark bij Harbiye – ook wel het ‘Bos van Daphne’ genoemd – heeft naast cipressen en eiken veel laurierbomen en de watervallen in het park zouden hun oorsprong vinden in de tranen van Daphne.
In de lusthof zijn veel opgravingen verricht en daarbij zijn prachtige mozaïeken gevonden die een plek in het archeologisch museum in Antakya gekregen hebben. Restanten van oude – en rijke – beschavingen zijn nog volop te zien in het Bos van Daphne.
Hatay, en vooral Harbiye, staan tegenwoordig bekend om de vervaardiging van natuurproducten zoals zijde en zeep. De ‘daphnezeep’ wordt gemaakt uit een mengsel van olijfolie en laurierolie en nog een paar basisingrediënten. Het mengsel wordt in grote pannen gekookt en vervolgens uitgestort in eenvoudige houten bakken waarna ze in stukken wordt gesneden.
Laurierbessen plukken en vervolgens laurierolie maken
Olijven oogsten en persen
Het koken van olijf- en laurierolie
Zeep uitstorten in een mal en in stukken snijden
De Petrusgrot
Even ten noorden van Antakya bevindt zich de Petrusgrot die algemeen beschouwd wordt als de oudste kerk ter wereld. Vermoedelijk is hij gesticht door de apostel Lucas en hier zou de eerste christelijke gemeenschap rondom Paulus, Barnabas en Petrus bijeen zijn gekomen.
In de twaalfde eeuw werd door de kruisvaarders een voorgevel voor de grot gebouwd en ook werd de grot zelf verbouwd. Het werd een drieschepige kerk van een kleine 10 meter breed, 13 meter diep en 7 meter hoog.
Omdat de christenen door de polytheïstische en Joodse bevolking vervolgd werden, was er vanuit de grot een vluchtroute aangelegd.
De vluchttunnel is ingestort maar een deel van de mozaïekvloer en enkele fresco’s zijn bewaard gebleven. Ook is er een waterbekken dat het water uit een natuurlijke bron opvangt en die – naar men zegt – geneeskrachtig is en voor de doop gebruikt werd.
De Petruskerk is in de 19e eeuw gerestaureerd door de kapucijner monniken, die hem nu nog altijd gebruiken.
Op 29 juni vindt er jaarlijks een gedenkdienst plaats ter ere van de apostel Petrus.
Charon rotsreliëf
Op 200 meter afstand van de Petrusgrot is een enorm rotsreliëf te zien. Tijdens het bewind van Antiochus IV (rond 170 voor onze jaartelling) brak er een ernstige ziekte uit onder de bevolking. Om de goden gunstig te stemmen, werd begonnen met het uithouwen van wat de ‘Veerman van de Onderwereld’ wordt genoemd. Toen de ziekte voorbij was, stopte men met uithouwen en het is nooit afgemaakt.
Archeologisch museum Antakya
Oorspronkelijk is dit museum door de Fransen gebouwd toen de provincie Hatay nog onder Frans mandaat stond. Het was bedoeld om vondsten van buitenlandse opgravingen die tussen 1932 en 1939 in de provincie plaatsvonden, in op te slaan.
In 1948 opende het als museum zijn deuren. Het bevat de op één na grootste mozaïekcollectie ter wereld. De mozaïeken komen uit de hele provincie maar de meeste zijn gevonden in Harbiye, het antieke Daphne.
Verder herbergt het museum nog een verzameling munten, paleolithische voorwerpen, sarcofagen en andere voorwerpen uit de Romeinse tijd en verscheidene Hettitische sculpturen.
Klooster van
St Simeon
Simeon werd in 386 in een dorpje in Hatay geboren. Hij werd monnik en zocht al snel als heremiet de afzondering. Eerst leefde hij in een grot, maar daarna op een steeds hoger wordende pilaar om steeds meer afstand van het aardse leven te nemen. Van heinde en ver kwamen de gelovigen om naar zijn preken te luisteren die hij vanaf zijn uiteindelijk 18 meter hoge pilaar hield. Na 37 jaar op zijn bijzondere plekje geleefd te hebben, stierf hij in 459.
De pilaar waar hij tientallen jaren op gezeten had, trok veel gelovigen en in 475 werd begonnen met de bouw van een gedenkplaats. Het hele project was 15 jaar later het grootste christelijke complex ter wereld en zou dat blijven tot de Haghia Sofia (Istanbul) gebouwd was.
Te midden van de restanten van het klooster en de basilieken is ook de pilaar van St. Simeon te vinden maar deze is wel flink in afmeting afgenomen: bedevaartgangers hebben door de eeuwen heen bij wijze van souvenir steeds stukjes van de pilaar meegenomen.
Titustunnel
De antieke havenstad Seleucia ad Pieria - van waaruit Paulus en Barnabas aan hun eerste zendingsreis begonnen - had ieder jaar te maken met overstromingen van een meer – gelegen op de Mozesberg – wegens hevige regenval. Het water nam enorme hoeveelheden modder mee en men vreesde dat de belangrijke haven dicht zou slibben en vervolgens geheel op zou drogen. Keizer Vespasianus (keizer van 69 – 79) begon met de bouw van een afwateringssysteem om enerzijds het water tijdens de overstromingen van de stad weg te voeren en anderzijds de stad van drinkwater te blijven voorzien. Na zijn dood maakte zijn zoon Titus het project af.
Vespasianus had onder het bewind van keizer Nero als veldheer de opdracht gekregen de Joodse opstand in Judea de kop in te drukken. In het jaar 70 werd Jeruzalem veroverd. Er werd overeengekomen dat het land de eigen godsdienst mocht houden, maar niet de stad Jeruzalem. Veel Joodse krijgsgevangenen zijn als slaven ingezet bij de aanleg van het afwateringssysteem terwijl een ander deel werd ingezet bij de bouw van het Colosseum in Rome.
Een deel van het bijna 1.400 meter tellende systeem bestaat uit een tunnel die uit de rotsen is gehouwen.
Hoewel de opzet van het hele plan niet gelukt is – Seleucia ad Pieria is alsnog droog komen te liggen – is het een imposant project dat zeer zeker de moeite van een bezoekje waard is. Er voert een pad langs het ‘kanaal’, dwars door de prachtige natuur. Een bijzonderheid is de antieke leemstenen brug die diende om de overkant van de kloof – en daarmee de tunnel – te bereiken.
Resten Dorische Tempel
Vlakbij de Titustunnel, op hetzelfde terrein, bevinden zich verscheidene rotsgraven.
Ook de restanten van een Dorische tempel, gewijd aan de oppergod Zeus, bevinden zich hier. Het was de grootste tempel uit de streek maar helaas valt daar niet veel meer van te zien.
Wel heb je vanaf dit hoge punt een prachtig uitzicht over de omgeving.
Künefe is een zoete lekkernij uit Hatay. Het is gemaakt van 'tel kadayıf', dunne deegsliertjes die zijn gemengd met gesmolten boter en overgoten met een siroop. Künefe bestaat uit twee lagen van deze gebakken sliertjes en een tussenlaag van ongezouten, halfzachte kaas. Künefe wordt vaak geserveerd met gehakte pistachenootjes en een bolletje romig ijs. Alleen dit gerecht is al een goede reden om eens naar Hatay te gaan!
Zoals al jouw artikelen wederom grote klasse (je doet je naam eer aan!). We waren al tweemaal in deze luisterrijke regio ter bezichtiging van de meeste hier beschreven plekken, waarop dit prachtige verslag een welkome aanvulling is!
Dank je wel…………… prachtig om te zien en te lezen.
Hartelijk dank voor je mooie complimenten! En wat leuk dat jullie al twee keer in Hatay waren, jullie hebben vast veel van Turkije gezien, vermoed ik zo.