Karstlandschap en water in Turkije

Ongeveer een derde van het landoppervlak van Turkije is karstgebied, met een landschap dat is ontstaan door het oplossen van kalksteen in verzuurd water. Verzuurd water ontstaat door neerslag waarin kooldioxide uit de lucht is opgelost. In een karstgebied vind je onder andere grotten, ondergrondse rivieren en waterbronnen. Ze ontstaan doordat regen- en smeltwater in de bodem zakt, daarbij steeds meer kalk oplossend. Zo wordt een grot gevormd. Het water zakt tot het op een ondoordringbare ondergrond terechtkomt. Van daar vindt het zijn weg in meer horizontale en aflopende richting over die ondoordringbare ondergrond – dit is de ondergrondse rivier – tot het niet verder kan omdat het tegen een aardlaag botst die ook ondoordringbaar is. Op dat moment wordt het water omhoog gestuwd: een waterbron is ontstaan. Overigens kan dit alleen als de plek waar het water naar buiten komt, lager ligt dan de plaats waar het water de grond in is gekomen. Het kan ook zijn dat de ondergrondse doorgang licht stijgt waardoor de ondergrondse rivier ineens weer aan de oppervlakte komt en ook kan het gebeuren dat een ondergrondse rivier in de zee uitmondt, soms honderden meters uit de kust. 

Bij een warmwaterbron wordt het water door vulkanische activiteit ondergronds verwarmd en onder druk gebracht waardoor het water omhoog komt. Op de foto een warmwaterbron bij Pamukkale. Het water heeft een temperatuur van zo'n 60 graden.

Een grot waar een rivier door stroomt of die een waterbassin heeft, wordt een actieve grot genoemd. Een grot waarin de rivier is drooggevallen, heet een fossiele grot.

Een populier heeft veel water nodig, tot wel 1500 liter per dag. Ter vergelijking: een appelboom kan met 200 liter water toe. In Turkije zie je regelmatig groepen hoge, smalle populieren staan. Door hun smalle vorm verbruiken ze wel wat minder water dan die 1500 liter, maar toch nog een hele hoeveelheid. Als je in Turkije groepen populieren ziet, kun je er daarom vanuit gaan dat op die plekken ondergrondse waterstromen zijn.

Wonderlijk water

Het feit dat watermoleculen zo gemakkelijk aan elkaar plakken, is niet alleen voor bomen belangrijk. De manier waarop ze aan elkaar plakken – middels waterstofbruggen – geeft water nog veel meer kenmerkende eigenschappen die vrijwel geen enkele andere stof heeft.

Deze afwijkende kenmerken worden de anomalieën van water genoemd. We kunnen gerust stellen dat deze anomalieën ervoor gezorgd hebben dat het leven op aarde zich heeft kunnen ontwikkelen.

Twee voorbeelden:

Water kan veel meer warmte opslaan dan de meeste andere vloeistoffen. Bovendien kan het warmte goed geleiden. Hierdoor is water in staat om grote temperatuurschommelingen op te vangen en dat is van wezenlijk belang voor veel organismen, waaronder de mens, die voor een groot deel uit water bestaan. Het zou voor ons anders heel wat moeilijker zijn om ons lichaam op 37 graden te houden.

Water heeft de hoogste dichtheid – en is daarom het zwaarst – bij 4°C. Zowel beneden als boven de 4°C zet water uit en wordt lichter. Door deze eigenschap blijft ijs drijven terwijl bij elke andere stof de vaste stof zinkt in de vloeibare stof.

Als de oppervlaktelaag van een meer afkoelt tot 4 graden, zinkt het koude water naar beneden en het warmere water komt automatisch omhoog. Dit warmere water koelt ook af tot 4 graden en zakt ook. Zo blijft het hele meer in beweging tot de temperatuur in het meer 4°C is. Als het water nu nog verder afkoelt, wordt het lichter en zinkt het niet meer. Als het oppervlaktewater 0°C wordt, ontstaat ijs, terwijl het water daaronder tussen de 0 en 4 graden is. Daardoor kunnen vissen en vele andere organismen die afhankelijk zijn van vloeibaar water, onder de ijslaag in leven blijven.